De genuanceerde waarheid over soja: 5 mythes onder de loep #12

Shownotes

Na deze aflevering kan jij zélf bepalen of soja past bij jou op basis van het doorgronden van deze 5 mythes:

1. Soja is hormoonverstorend

2. Soja veroorzaakt kanker

3. Soja is slecht voor het milieu

4. Soja is genetisch gemanipuleerd

5. Soja moet je dagelijks eten als eiwitbron

RECEPT VEGAN KAASDIP:

• 1/2 avocado (rijp)

• 1 el silken tofu

• Sap van 1/2 citroen

• 1 el edelgistvlokken

• 1 tl Himalayazout

Doe alle ingrediënten in je blender en mix glad: je hebt nu een heerlijke kaasdip!

Waar ik naar verwijs in deze aflevering:

• ⁠Boekenpakket⁠ (voor al mijn recepten en mijn complete visie)

• ⁠Ebook Geluk in je Buik 2 ⁠voor zuivelvrije dessertjes met silken tofu

• ⁠Ebook Gutness Brood- en Bakbijbel ⁠als je wil starten met je brood vervangen

• Luister hier ⁠aflevering 1⁠ over Lekkende Darmen

• Ik verwijs in de ⁠vorige aflevering⁠ naar het moeilijke pad van mijn gezondheidsmissie en hoe ik leerde genuanceerder te kijken

Podcast in tekstvorm

Na mijn geboorte bleek al snel dat mijn lijfje geen koemelk kon verdragen. Ik had een extreme koemelkallergie waardoor ik de hele dag door krijste van de buikpijn. Een huilbaby noemen ze dat, maar er was dus een oorzaak die helaas maar na enkele weken aan het licht kwam.

Ik ben zeker geen uitzonderlijk geval. Veel baby’s blijken in hun eerste weken of maanden een gevoeligheid of allergie te hebben voor koemelk.

In mijn geval kwam de oplossing toen in de vorm van… sojamelk. Niet de hippe, plantaardige melkvervanger die we vandaag in elke supermarkt zien, maar die typische flessen soja uit de apotheek.

Je zou kunnen zeggen: ik ben opgegroeid op soja. En dat heeft me gered, want het was op dat moment het enige wat mijn lijfje kon verdragen. Maar of het ook écht de beste keuze was betwijfel ik achteraf bekeken.

Er circuleren inmiddels trouwens heel wat tegenstrijdige berichten over soja: 👉 het zou hormoonverstorend zijn, 👉 kanker veroorzaken, 👉 slecht zijn voor je schildklier, 👉 én bovendien een ramp voor het milieu.

Tegelijkertijd hoor je ook: 👉 soja is een volwaardige eiwitbron, 👉 het bevat fyto-oestrogenen die net beschermend zijn voor vrouwen, 👉 en is dé plantaardige vervanger voor wie geen dierlijke producten wil eten.

Tijd dus voor een eerlijke, genuanceerde blik. Zoals je gewend bent in deze podcast: geen zwart-witverhalen, maar verdieping. Want de waarheid zit vaak… ergens in het midden.”

Als we in de jaren ’80 wisten wat we nu weten over darmgezondheid, borstvoeding en het microbioom – dan hadden we misschien andere keuzes gemaakt. Dan zouden moeders, als het enigszins mogelijk was, langer borstvoeding geven.

“Borstvoeding is namelijk ongelofelijk waardevol voor het opbouwen van een gezond darmmilieu.

Het bevat:

• levende probiotica die de darmen van de baby letterlijk bevolken,

• prebiotica die deze goede bacteriën voeden,

• én antistoffen die de eerste infecties helpen afweren.

De eerste 1000 dagen van een baby zijn dus cruciaal voor de ontwikkeling van het microbioom. En dát bepaalt weer hoe sterk je immuunsysteem is, hoe goed je voeding verteert, hoe gevoelig je bent voor ontstekingen, en zelfs hoe je je voelt.

Bij flesvoeding – zeker in de jaren ’80 – was dat darmmicrobioom vaak veel minder rijk. Ik begon dus (zoals velen hier wellicht) met een achterstand. Maar gelukkig was er toen soja. Die plantendrank was op dat moment letterlijk mijn redding.

Later groeide ik daar geleidelijk aan overheen. Op een bepaald moment kon ik wél melk verdragen – of beter gezegd: ik kreeg er geen buikpijn meer van.

Maar of we als mensen überhaupt wel gemaakt zijn om koemelk te verteren… dat is een onderwerp op zich. En dat bewaar ik graag voor een andere aflevering.

Alleszins, met ouder worden ging ik de soja opnieuw inruilen voor melk. Vooral omdat ik melk, yoghurt en pudding op basis van koemelk veel lekkerder vond dan de Alpro soja producten die mijn moeder kocht.

Dat veranderde helaas toen ik tien jaar terug ziek werd en mijn alarmerend immuunsysteem smeekte om te stoppen met alle triggers. Omdat zuivel nog steeds één van de grootste triggers was (en is) voor mij, ging ik opnieuw experimenteren met plantaardige alternatieven zoals soja.

Want nog steeds geldt dat ik weinig last ervaar als ik gematigd soja gebruik (en dan bedoel ik: ik neem het niet elke dag). Toch is het tegenwoordig één van de grootste bezorgdheden van mijn klanten en volgers. Want iedereen lijkt gigantisch in de war over soja. Het gevolg is dat mensen een panische angst ontwikkelen over producten die eigenlijk gewoon wat nuance verdienen. Want de vrouw die me onlangs een bericht stuurde op Instagram omdat ze drie vleesbomen in haar baarmoeder had ontwikkeld na dagelijks gebruik van soja, is inderdaad het bewijs dat die nuance écht nodig is.

Ik wil dus 5 soja-mythes met jou doorlopen in deze podcast zodat jij na het beluisteren tot een genuanceerd besluit kan komen over de mate waarin jij wel of niet soja wil consumeren.

Mythe 1: “Soja is hormoonverstorend”

Soja bevat fyto-oestrogenen. Alvorens ik dit verder kan toelichten eerst kort meer over oestrogeen: het is een vrouwelijk hormoon dat een grote rol speelt in de menstruatiecyclus, vruchtbaarheid en ontwikkeling van vrouwelijke hormonen zoals borsten. Het helpt ook bij botopbouw, stemming en het soepel houden van huid en slijmvliezen. In het geval van soja spreken we over fyto-oestrogenen omdat die een beetje op oestrogeen, maar veel milder werken.

In plaats van je hormonen te verstoren, kunnen ze soms juist regulerend werken, vooral bij vrouwen met oestrogeendominantie of in de overgang.

Ze komen voor in o.a. lijnzaad, peulvruchten, granen — maar soja is een van de rijkste bronnen.

Omdat ze lijken op oestrogeen, kunnen ze oestrogeenachtige effecten nabootsen wanneer je lichaam weinig oestrogeen heeft (zoals in de menopauze), maar ook oestrogeen blokkeren wanneer er al veel oestrogeen aanwezig is (zoals bij oestrogeendominantie).

Oestrogeendominantie betekent dat er te veel oestrogeen aanwezig is in verhouding tot progesteron, het andere belangrijke vrouwelijke geslachtshormoon dat vooral belangrijk is na de eisprong en tijdens de zwangerschap. Het zorgt voor rust en balans in het lichaam. Oestrogeen en progesteron zijn dus al yin en yang: een goede balans tussen beide is essentieel voor een regelmatige cyclus, vruchtbaarheid en emotionele stabilteit.

En als soja oestrogeen nabootst kan dat twee richtingen uit gaan: dit kan nét meer balans brengen ofwel de boel uit balans halen bij overconsumptie.

Typische klachten zijn dan:

• opgeblazen gevoel,

• pijnlijke of zware menstruatie,

• stemmingswisselingen,

• gewichtstoename,

• vermoeidheid,

• gevoelige borsten,

• (en in ernstigere gevallen: endometriose of myomen).

📌 Belangrijk om te weten: oestrogeendominantie gaat vaak hand in hand met:

• een overbelaste lever (die oestrogeen niet goed afbreekt),

• een trage darmtransit (waardoor oestrogeen wordt heropgenomen i.p.v. uitgescheiden),

• een darmflora uit balans.

Hier komt de getuigenis van de vleesbomen in de picture: vrouwen die soja consumeren en vervolgens merken dat vleesbomen groeien, leggen een directe link, maar de realiteit is genuanceerder:

• Groeisnelheid van vleesbomen wordt beïnvloed door meer dan soja alleen: oestrogeendominantie, stress, leverbelasting, een trage darm, obesitas, enz

• Als de darmen en lever niet optimaal werken, kan zelfs een kleine hoeveelheid fyto-oestrogeen ongunstig aanvoelen, omdat het lichaam al overspoeld is door oestrogenen die niet goed worden afgevoerd.

Daarom is het ondersteunen van darmgezondheid én leverontgifting zó belangrijk bij hormonale klachten.

Dus: als je soja in grote hoeveelheden eet, elke dag, dan raakt je systeem uit balans – maar dat geldt voor álles. Matig gebruik van biologische tofu of tempeh is voor de meeste vrouwen net mild ondersteunend.

We kunnen met andere woorden niet énkel soja de schuld geven van hormonale disbalans en een ongezond darmklimaat. Zoals altijd moeten we terug naar het fundament: herstel je darmen en hormoonbalans, iets wat ik doorheen deze hele podcastreeks blijf prediken.

Mythe 2: “Soja veroorzaakt kanker”

Deze mythe komt uit oude studies op muizen met hoge doseringen soja.

Maar bij mensen zien we iets anders: een licht verlaagd risico op borst- en prostaatkanker bij gematigde soja-inname – zeker in gefermenteerde vorm.

Sterker nog, in Okinawa in Japan, één van de bekendste Blue Zones te wereld (je weet wel: daar waar een groot deel van de populatie meer dan honderd jaar wordt) eten mensen dagelijks gefermenteerde sojaproducten. Dus niet in de vorm van zoete sojadrankjes of yoghurt, maar miso, tempeh en tamari: échte probiotica voor je darmen.

Soja is dus géén kankerverwekker als je er normaal mee omgaat. Voor mensen met een bestaande hormoongevoelige kanker zou ik énkel gefermenteerde soja aanbevelen, maar overleg voor de zekerheid met een arts. Voor anderen: matiging en variatie blijven de sleutel.

Mythe 3: “Soja is slecht voor het milieu”

Soja zorgt inderdaad voor ontbossing – maar vooral omdat 80% van de wereldwijde sojaproductie naar veevoer gaat.

Als jij tofu eet in plaats van kip of biefstuk, bespaar je indirect méér grondstoffen en CO₂.

En biologische soja uit Europa is een veel duurzamere keuze dan industriële dierlijke producten.

Ik ben zeker geen tegenstander van vlees eten, maar koop zoveel mogelijk lokaal en kies voor biologische soja. Mijn favoriete biologische sojaproduct is Silken Tofu of zijden tofu. Ik gebruik het vooral in dessert en heb er vandaag zelfs een zuivelvrije en vegan “kaasspread” mee gemaakt door een halve avocado, 1 el silken tofu, 1 el edelgistvlokken en een snuifje zout in de blender te doen en voila: je hebt een heerlijk gezonde dip zonder zuivel! Meer van mijn zuivelvrije recepten vind je in mijn boekenpakket. Silken tofu gebruik ik vooral in mijn Ebook Geluk in je Buik 2. Je kan dus mijn boekenpakket bestellen als je nog geen boeken van me hebt, dit is echt aan te raden omdat mijn boeken onderling naar elkaar verwijzen. Maar als je al mijn boeken al hebt, behalve Geluk in je Buik 2, dan kan je voor de silken tofu dessertjes dit Ebook ook apart aanschaffen, ik deel sowieso de diverse links in mijn bio.

Mythe 4: “Soja is altijd genetisch gemanipuleerd (GMO)”

Dat geldt voor industriële soja, vooral in de VS.

Maar in Europa is biologische soja GMO-vrij.

GMO betekent dat het DNA van de plant kunstmatig is aangepast, vaak om bestand te zijn tegen herbiciden – met mogelijk nadelige gevolgen voor je darmflora.

Kies daarom biologisch of non-GMO gelabelde soja.

Mythe 5: “Soja moet je dagelijks eten als plantaardige eiwitbron”

Dit is het advies dat aan vegetariërs wordt gegeven die sporten of nood hebben aan plantaardige eiwitbronnen. Fout. Maar soja is echt niet de enige bron van plantaardig eiwit.

Afwisseling is cruciaal – zeker bij darmgevoeligheid, hormonale disbalans of histamineproblemen.

Peulvruchten, noten, zaden, mungbonen, eieren… ook die verdienen een plek. En hoe gevarieerder jij gaat eten, hoe minder je voeding je immuunsysteem kan triggeren en hoe gevarieerder je darmmicrobioom wordt.

Wat deze 5 mythes ons dus vooral aantonen is dat er meer context nodig is bij alles wat we op het internet lezen. Niets is zwart-wit. Eén voedingsmiddel is nooit dé boosdoener, wel onze complete levensstijl en stresserende levens die onze hormonen uit balans brengen en ons immuunsysteem chronisch aan zetten.

In die context is het daarom zeker mogelijk dat jij intolerant bent geworden voor heel wat voeding, waaronder soja. Veel van mijn klanten met lekkende darmen bevinden zich in de fase dat hun lichaam alles begint aan te vallen. Soja is dan een veelvoorkomende intolerantie bij deze doelgroep omdat het antinutriënten bevat (dat zijn de stofjes die de plant verdedigen) wat je vooral in ongefermenteerde of sterk bewerkte soja terugvindt), die de darmwand nog meer kunnen irriteren.

💡 In een gezonde darm zijn deze stoffen meestal geen probleem, maar bij een gevoelige darm kunnen ze voor:

• winderigheid,

• opgeblazen gevoel,

• en zelfs een immuunreactie zorgen.

Een extra kanttekening is nodig voor mensen die gevoelig reageren op histamine. Sommige sojavormen – vooral miso, tempeh, sojasaus, en andere gefermenteerde producten – zijn van nature rijk aan histamine.

➡️ Mensen met een verstoorde histamineafbraak (wat helaas het geval kan zijn bij darmproblemen) kunnen hierop reageren met:

• vermoeidheid,

• hartkloppingen,

• huiduitslag,

• hoofdpijn,

• of een verergering van hun buikklachten.

Ook al zijn gefermenteerde producten goed voor veel mensen, bij histamine-intolerantie zijn ze tijdelijk vaak juist belastend.

🧂 Ook wat de schildklier betreft nog een kanttekening: Soja bevat stoffen die de schildklier kunnen beïnvloeden — maar alleen bij mensen met een jodiumtekort of onderliggende problemen.

🌱 Bij een goed werkende darm en voldoende jodium is soja géén probleem.

⏱️ Neem soja nooit samen met schildkliermedicatie.

🍱 Gefermenteerde soja is het mildst voor je systeem.

Voila: ik beloofde jou een genuanceerd verhaal dus dat heb ik je bij deze gegeven. Omdat ik het zo belangrijk vind dat we stoppen met zwart-wit denken. Ik zeg altijd dat iedereen op zijn of haar gezondheidsreis op een ander punt zit. Het is van belang om te leren begrijpen wat jouw situatie is en daar je voeding op af te stemmen in plaats van voeding willekeurig te proberen categoriseren. Voor mijn klanten geldt namelijk dat ze alle klassieke voedingsadviezen helemaal overboord mogen gooien en mogen luisteren naar hun eigen lichaam.

En dan is het weer tijd voor een Q&A want deze week kreeg ik heel wat vragen in mijn mailbox en ik ga er 2 beantwoorden.

Q&A Lise: ik herken me enorm in je verhaal maar ik vind de kracht niet om mijn hele voedingspatroon om te gooien. Ik denk dat dit énorm herkenbaar is Lise: de overweldiging voelen om je levensstijl te moeten aanpassen en niet weten waar te beginnen. Ik wil je daarom op het hart drukken dat je zacht mag zijn voor jezelf en niet van jezelf moet verwachten om alles ineens om te gooien. Sommige mensen gaan hier goed op, maar voor de meeste mensen werkt een stapsgewijze aanpak beter waarin ze micro gewoontes leren vormen. In deze methode ga je focussen op het omvormen van 1 kleine gewoonte gelijk. Bij mij was dat ooit mijn brood vervangen. Toen ben ik gestart met het ontwikkelen van broodvervangers waar ook nog eens mijn supplement in zat omdat ik het anders vergat te slikken. Zo had ik eigenlijk in één beweging al heel veel gecoverd. De Gutness broodvervangers met spirulina zijn nu nog altijd de basis van wat ik mensen in mijn detoxen aanreik en onderdeel van mijn boekenpakket. Maar als je ergens wil starten en het klein wil houden, start dan met de Gutness broodvervangers. Ik heb de Gutness Brood- & Bakbijbel gemaakt met 3 basisrecepten om je brood, crackers en granola gezond te te vervangen. Met deze 3 basisrecepten kan je vervolgens ook nog heel wat varianten maken zoals koekjes, cake, taartbodems, pannenkoeken en wafels. Check dus zeker de shownotes om te starten met mijn broodvervangers, ik help je voor maar 19,95 euro helemaal op weg! Bestel je het hele boekenpakket, dan zit dit Ebook er automatisch bij.

Q&A Deborah: Ik heb altijd darmproblemen tijdens het hardlopen.  Vooral tijdens duurlopen, niet tijdens intervaltraining.

Het komt denk ik door het constante gedeins van mijn darmen.

Kan ik hier iets tegen doen, qua darm herstel of voeding

Dit was mijn antwoord aan Deborah: Ik kan niet bepalen van op afstand hoe het komt dat je dit ervaart tijdens het lopen, maar wat ik wel zou aanbevelen is om tijdelijk minder aan hardlopen te doen. Vanuit een holistische kijk vraagt je lichaam om periodes van vertraging en verzachting. Een vrouwenlichaam is niet gemaakt om altijd “aan” te staan en vraagt om een afwisseling tussen harde en zachte sporten. Het lijkt me dat je lichaam nood heeft aan vertragen. Je zenuwstelsel (en dus ook je darmen) kan reageren op de spanning die ontstaat tijdens harde sporten. Dus dit is mijn boodschap voor alle vrouwen hier met darmproblemen: ontspan! Je darmen zijn vaak een spiegel van de verharding en spanning in je lijf. We zijn yin én yang, maar in een maatschappij waar alles om yang draait (ook wel mannelijke energie genoemd), schreeuwen onze lichamen om yin. En hardlopen, interval trainen, presteren, altijd alle ballen in de lucht proberen houden en continu aan staan: dat is allemaal yang. We hebben zélf de yin op te zoeken door naar binnen te keren, te vertragen, zachter te sporten. Gebruik eventueel je menstruatie cyclus om te bepalen wanneer je harder of zachter sport. Want ook je menstruatie kan buikklachten geven, vooral als je dan je lichaam pusht met harde sporten.

Ik probeer mijn afleveringen compact en behapbaar te maken dus ik laat het hierbij voor vandaag. Benieuwd of ik je heb kunnen geruststellen over soja en als deze aflevering écht helpend was voor jou, vergeet dan niet om 5 sterren te geven op Spotify of deze aflevering te delen in je Stories op Instagram. Maakt me altijd heel gelukkig om na een moment van alleen achter mijn microfoon zitten ook het contact met jou te ervaren!