Cortisol: de grootste saboteur die je moe, ziek en dik maakt #5

Shownotes

Wat als je enorm je best doet om gezonder, slanker en energieker te worden maar dit lukt heel moeizaam of je inspanningen worden niet beloond?

De kans is groot dat je cortisol-levels de pan uit swingen, dus ik wil je in deze aflevering vertellen waarom cortisol de grootste saboteur op onze gezondheidsreis kan zijn.

Neem dus niet zomaar alle gezondheidstips klakkeloos over en voel wat jij nu écht nodig hebt. Ik vertel je er alles over in deze aflevering (een aflevering speciaal gewijd aan mensen met veel stress, trauma, vrouwen in zwangerschap of pas bevallen, vrouwen in of na de overgang, mensen met een burn-out, wanneer je hormonale issues hebt of een auto-immuunziekte).

Links waar ik naar verwijs:

– Wachtlijst Darm Detox + Darm Detox Tips: ⁠https://gutness-met-elke.com/aanpak/

– Boek Ketolicious bij ADD/ADHD

Podcast in tekstvorm

Ik weet dat je al veel geprobeerd hebt. Ik geloof oprecht dat een hele grote groep mensen met chronische klachten, extreme vermoeidheid en overgewicht niet tot een oplossing komt omwille van één grote blinde vlek die vaak over het hoofd wordt gezien tijdens het volgen van een dieet: cortisol. Het hormoon dat als een monster kan toeslaan en alles wat je lief is vernietigt, ondanks je vele inspanningen om gezonder te worden. Als je je afvraagt wat je verkeerd doet, als je het moe bent om altijd moe te zijn en te zoeken, als je lijf niet lijkt te reageren op diëten of gezondheidsadviezen: deze aflevering is speciaal voor jou. Omdat dit een extra dimensie en een extreme aha-ervaring kan betekenen voor die duizenden vrouwen en mannen die behandeld worden alsof ze een gemiddelde in een labo zijn. Want volgens die labo-gemiddelden zou vasten, ijsbaden en krachttrainen voor iedereen gezond zijn. Helaas is dit niet het geval en ga ik dit vandaag nuanceren.

In de koudste winter van de jaren 80, met name het jaar 1987, werd ik veel te vroeg geboren en moest ik wekenlang naast de kachel slapen met mijn wieg. Uit angst dat dit veel te kleine baby-tje zou dood vriezen in een kamer waar toen nog geen centrale verwarming was. Dus ik werd warm gehouden naast de kachel. Liefde was er genoeg, alleen was deze huilbaby niet te troosten en gaven mijn ouders het vaak bijna op. Tot ik mij een navelbreuk huilde, een operatie onderging en pas later een koemelkallergie werd vastgesteld. Ik had weken gehuild van de buikkrampen, was ontroostbaar geweest en kwam pas tot rust als ik andere voeding kreeg. Dat moet een heel traumatische ervaring zijn geweest voor zo’n klein baby’tje bedenk ik mij.

Maar zelf geloof ik dat mijn overprikkelde zenuwstelsel iets is wat ik al meekreeg in de buik. De buik van een fantastische moeder die me alles gaf wat ze kon, behalve een gevoel van veiligheid. Niet omdat ik niet veilig was bij haar, maar omdat mijn moeder zélf een post traumatische stress stoornis heeft en daardoor al haar hele leven kampt met chronische angsten en een zenuwstelsel dat nooit tot rust komt. Een traumatische jeugd vol geweld en seksueel misbruik zou haar tekenen voor het leven, en dat zou zij ongewild doorgeven aan toekomstige generaties. Uit de wetenschap blijkt dat generatietrauma tot 3 generaties kan doorgegeven worden (in sommige stromingen spreekt met over 7 generaties). Het intergenerationeel trauma-onderzoek toont aan dat trauma op verschillende manieren kan overgedragen worden.

Onderzoek in epigenetica toont aan dat traumatische ervaringen kunnen leiden tot veranderingen in genexpressie, wat dan weer zou leiden tot veranderingen in de stress-hormoonregulatie.

Als we terugrekenen dan komen we terecht in de oorlog. De conclusie is daarom dat we collectief grote generatietrauma’s in ons dragen, het zit als het ware opgeslagen in onze lichaamscellen. Ik heb er de voorbije jaren bijzonder veel onderzoek rond verricht en energetisch werk rond gedaan, waardoor ik mijn zichtbare en onzichtbare rugzakje al een heleboel lichter kon maken. Want je kan alle dieetinspanningen van de wereld doen en alle gezonde voeding proberen eten: als je lichaam zich niet veilig voelt en je zenuwstelsel voortdurend spanning ervaart kunnen al die inspanningen tevergeefs zijn.

Overleven, jezelf in veiligheid brengen staat namelijk altijd bovenaan de prioriteitenlijst: ons lichaam is heel ingenieus en we zijn genetisch de voorbije duizenden jaren ontwikkeld om ons als soort te kunnen voorplanten. Dat betekent niet dat we met z’n allen de voorbije duizenden jaren hebben liggen chillen onder palmbomen. Wél dat onze voorouders in extreme omstandigheden hebben geleefd en dus de fysieke genetische hulpmiddelen ontwikkelden om die overleving mogelijk te maken.

Onze hormonen zijn daar een voorbeeld van: wie zich niet veilig en ontspannen voelt, wil alles uit de kast halen om te overleven. Dit betekent dat je lichaam in een alerte status meer cortisol aanmaakt, dat is het stresshormoon dat zorgt voor een hogere bloedsuikerspiegel om glucose meteen in energie om te zetten zodat je kan rennen voor je leven. Wanneer de situatie steeds onveilig is, zullen je bijnieren chronisch cortisol moeten produceren: prioriteit nummer één. Wat op dat moment geen prioriteit is, is voedsel verteren. Alle voeding die je lichaam van nature niet zo makkelijk verteert is dan een extra balast. En vet verbranden is al zeker geen prioriteit. Eerst jezelf in veiligheid brengen. Liefst genoeg vet rond je buik opslaan, dat zijn reserves voor de onveilige schaarse tijden die op komst zijn. En pas als je lichaam voelt: ik ben veilig: dan kan de vertering en de vetverbranding beginnen.

Dit is dus wat er gebeurt als jouw zenuwstelsel chronisch gespannen staat: je hebt niet geleerd om tot rust te komen. In mijn geval dreigde er nooit écht gevaar. Maar een kind dat opgroeit bij een moeder met een chronisch gespannen zenuwstelsel neemt deze staat van alertheid over. In mijn leven uit zich dit met een chronische angst voor geldtekort. Dit is geen reëel feit, maar een gevoel dat ik ga sterven als ik geen geld verdien. Een gevoel dat ook mijn moeder heeft omdat ze opgroeide in een arm gezin waar altijd geldtekort was. Ik heb dus jaren gewerkt vanuit overlevingsmodus en niet vanuit vertrouwen. Dat kostte me veel energie en daar heb ik heel veel aan moeten werken om te komen tot de plek waar ik nu ben. Verder is mijn moeder seksueel mishandeld, geslagen en kreeg ze nooit liefde. Wat haar een pleaser maakt. Ik ben opgegroeid door pleasende ouders, waardoor ik zelf ook een pleaser ben. Ik scan mijn omgeving, stem me af op gezichtsuitdrukkingen van anderen, voel me snel overweldigd en gestresseerd als ik de controle verlies;

Allemaal het resultaat van generatietrauma (dit kan ook over eigen trauma). Wat zorgt voor een actief zenuwstelsel en actief immuunsysteem. Wat me in 2015 opzadelde met een burn-out, ook wel bijnieruitputting genoemd. Omdat ik al mijn hele leven chronisch hoge cortisol-levels had. Net zoals mijn moeder. En net zoals de meeste opgefokte mensen in onze maatschappij die ons laten geloven dat we moeten presteren om te overleven. Als je al een hoog cortisol-niveau hebt en vervolgens in een maatschappij moet meedraaien die ook zorgt voor voortdurende cortisol-pieken, dan ben je dus chronisch in een stress-toestand wat een niet te onderschatten impact heeft op alle andere mentale, emotionele en fysieke aspecten.

Ik vergeet nooit de dag dat ik besefte wat er met mij aan de hand was: ik wist meteen dat het een werk van heel lange adem zou worden want ik zou zowat alles moeten aanpassen in mijn leven. Het leek als een berg waar ik nooit bovenop zou komen omdat ik alles moest in vraag stellen: mijn eigenwaarde, mijn principes, mijn overtuigingen, mijn job, mijn relaties, mijn wereldbeeld, mijn gevoelswereld. Dat voelde zo extreem overweldigend en intens dat ik toen gekozen heb voor voeding. Dat was tastbaar, concreet, niet té confronterend en iets waarmee ik ook al veel invloed kon hebben op mijn zenuwstelsel en immuunsysteem. Het was iets wat ik meteen kon aanpakken: hier en nu.

Natuurlijk zou ik later ontdekken dat ik de onderliggende feiten niet kon ontlopen. Ik ging er uitvoerig mee aan de slag de afgelopen jaren en eiste zelfs een pauze voor mijn bedrijf omdat het zo intensief was. The dark night of the soul, wordt het ook wel eens genoemd.

Maar wat ik je wil duidelijk maken is dat een holistische aanpak van je gezondheid cruciaal is. Als jij je darmen wil helen, maar je blijft rondhollen in je leven als een kip zonder kop omdat je geen innerlijke rust vindt, omdat je vlucht van alles en van jezelf, omdat je over je grenzen laat gaan, omdat je je ogen sluit voor het verleden of bang bent voor de toekomst: dan is het verdomd moeilijk om te helen. Je lichaam ondersteunen met voeding is een sleutel, maar chronische stress is net zo toxisch als ongezonde voeding.

Dus wat jij wil is je cortisol regulieren door je zenuwstelsel tot rust te brengen. Dat doet je niet door extreme dingen te doen zoals ijsbaden en lang vasten of sloten koffie drinken. Het klopt dat korte extreme stress prikkels het immuunsysteem sterker maken. Dat geldt voor uw minder hoogsensitieve medemens die standaard minder hoge cortisol-levels heeft. Ik ben hier om u eraan te herinneren dat je je niet moet spiegelen aan de buitenwereld. Die buitenwereld is intens voor mensen met gevoelige systemen zoals jij en ik. We moeten bouwen aan een leven op eigen voorwaarden en net minder stress opzoeken. Laat dat extreme sporten en die ijsbaden dus maar achterwege en focus je eerder op ontspanning, zelfzorg en hormoonbalans.

Mijn specialiteit is het focussen op voeding waar je bijnieren sterker van worden. Het allereerste voedingsprogramma dat ik ontwikkelde vlak na mijn burn-out was daarom gericht op bijnieruitputting: ik heb jarenlang mensen in burn-out begeleid naar een stress-vrij voedingspatroon. Tot op vandaag zitten deze principes verweven in mijn darm detox. Bij de volgende editie van de darm detox zal de nadruk zelfs nog veel meer liggen op cortisol omdat net de mensen die kampen met darmklachten en andere immuniteitsproblemen, bijna altijd hoge cortsolwaarden hebben. Want alles is verbonden met elkaar. Je lichaam is gefocust op overleven, niet op voedsel verteren. Waardoor je darmen het heel hard te verduren krijgen. Als je op de hoogte wil gehouden worden van de Darm Detox-editie in mei, zet je dan zeker op de wachtlijst door naar www.gutness-met-elke.com/aanpak te gaan, ik zet het ook in de shownotes.

Want eens je met één hormoon uit balans gaat, valt de hele hormoonhuishouding als een kaartenhuisje in elkaar.

Dus om de doorsteek te maken naar een ander cruciaal hormoon open ik meteen de Q&A van deze week waarbij ik graag een vraag herneem uit de vorige aflevering, maar deze vraag had deze aflevering als introductie nodig:

• Q&A. Anoleja vroeg toen mijn visie op slow living en dopamine. Slow living is naar mijn idee in eerste plaats een cortisol-oplossing. We leven in een heel gejaagde maatschappij van steeds meer en beter. Ik was daar ooit heel vatbaar voor, wilde altijd té veel mijn best doen. Sinds ik mijn eigen normen verlaagde, met een kleiner en fijner leven content ben en trager leef, heb ik veel minder stress. Nu haal je bij een trage levensstijl zoveel prikkels weg, dat je dopamine minder getriggerd wordt. Dopamine is het feel-good-hormoon. Het zorgt ervoor dat we ons bevredigd voelen bij kleine beloningen. Dopamine komt vrij als je chocolade eet, als je scrolt op Instagram maar ook als je nieuws leest. Elke keer ons dopamine-niveau daalt, gaan we dus op zoek naar een extern dopamine-shot. Een stressvrij en traag leven kan dus behoorlijk “saai” zijn voor de dopaminelevels waar wij tegenwoordig aan gewend zijn geraakt. Door je darmen goed te verzorgen ondersteun je je lichaam om dopamine te regulieren. Ik voel dat het dopamine-verhaal iets is waar ik het komende jaar in deze podcast nog veel dieper wil in duiken omdat ook dit alweer iets is waar ik de voorbije jaren enorm veel mee experimenteerde nadat ik op mijn 37ste de diagnose ADD kreeg, net zoals mijn kinderen. Het verdient dus heel wat meer context, maar wat ik er qua voedingsadvies over kan zeggen is dat ik veel minder last heb van mijn ADD als ik mijn lichaam in ketose breng. Als je interesse hebt in deze aanpak zal ik de link naar mijn boek Ketolicious hieronder in de shownotes zetten, maar verwacht u het komende jaar alvast nog eens aan een volledige aflevering over mijn ADD en dopamine-verhaal.

• Q&A. Lydia wil meer weten over hormoonbalans bij vrouwen en dat brengt me eigenlijk bij het verlengde van deze aflevering. De meeste studies gebeuren bij mannen omdat het vrouwenlichaam door cyclus of menopauze te onvoorspelbaar is voor de wetenschap. Vrouwen worden zwanger, ze menstrueren, ze gaan in de overgang… allemaal processen die zoveel impact hebben op onze hormoonhuishouding en vanzelfsprekend dus ook op cortisol. Dit maakt vrouwen over het algemeen stressgevoeliger (waarmee ik niet wil zeggen dat mannen dit niet kunnen zijn voor alle duidelijkheid). Het is wel essentieel dat je als vrouw met burn-out, voor of na de zwangerschap, in de overgang en menopauze die extreme stressprikkels beter niet opzoekt. Het hormoon cortisol zorgt namelijk voor vetopslag, een verklaring waarom veel vrouwen in de overgang bijkomen in gewicht.

• Q&A. Dannielle vraagt naar mijn visie op vasten. Deze visie sluit naadloos aan bij het voorgaande omdat vasten een stressprikkel is voor het lichaam. Ik ben wél een grote voorstander van vasten en heb reeds bijzondere zaken ervaren en gezien, ik zal ongetwijfeld nog eens een volledige aflevering hieraan wijden om me beter te nuanceren. Maar in het licht van deze aflevering die over cortisol gaat, vind ik het belangrijk om je er bewust van te maken dat vasten misschien niet de beste keuze is voor jou op dit moment. Stel je altijd de vraag hoe jij je voelt op dit moment en in welk seizoen van je leven je bent. Als je al veel stress hebt, gespannen bent of hormonaal in een uitdagende periode zit, zou kan je beter focussen op andere gezondheidsstappen dan op vasten. Ik verwijs je dus door naar de Darm Detox in mei, waar je ook andere methodes krijgt aangereikt.

We zijn weer aanbeland aan het einde van deze aflevering en wil je bedanken om te luisteren. Ik apprecieer je interesse in minder evidente thema’s als deze en ben ervan overtuigd dat je op de goeie weg bent. Je zou me ontzettend veel plezier doen door mijn podcast een welgemeende 5-sterren-review te geven op Spotify. Als deze aflevering jou geraakt heeft, deel dan zeker op Instagram. Als je me tagt, dan kom ik zeker eens kijken. Tot volgende week!